Coraz częściej mówi się o tym, że niskie poczucie własnej wartości dziecka to coś, co znacząco utrudnia mu radzenie sobie z emocjami, uczenie się, podejmowanie nowych wyzwań, budowanie relacji z ludźmi i czerpanie radości z życia teraz i w dorosłości. Badacze, terapeuci i doświadczenia setek tysięcy rodziców jasno pokazują, że kiedy dzieci czują się bezwartościowe, ich życie staje się przykrym i destrukcyjnym doświadczeniem.

Czym jest niskie poczucie własnej wartości, jak je rozpoznać i wesprzeć dziecko w uwolnieniu się od niego?

Margot Sunderland – autorka publikacji dla rodziców, wieloletnia terapeutka dziecięca, superwizorka, trenerka i psychoterapeutka – w swojej nowej książce pt.: Niska samoocena u dzieci w bardzo przystępny sposób dzieli się doświadczeniem i rzetelną wiedzą na temat tego, czym jest poczucie własnej wartości oraz jak rozwijają się i funkcjonują dzieci, u których to poczucie jest niskie. Radzi też, co można zrobić, aby lepiej rozumieć takie dzieci, oraz pokazuje, jak pomóc im na nowo odzyskać życiową siłę i wewnętrzną akceptację.

Czym jest, a czym nie jest poczucie własnej wartości?

Poczucie własnej wartości często jest nazywane samooceną i z nią mylone. Być może również dlatego czytamy o niej w tytule książki. Warto jednak podkreślić, że treść publikacji nawiązuje wyłącznie do zagadnienia poczucia własnej wartości. Autorka jasno wykazuje, że jest ono fundamentem zdrowego i szczęśliwego życia, czyli takiego, jakiego chcielibyśmy dla siebie i swoich dzieci…

Poczucie własnej wartości oznacza, że jest się wartościowym takim, jakim się jest, że akceptuje się siebie z całym wachlarzem swoich uczuć, cech, upodobań i predyspozycji.

To przekonanie i głębokie poczucie, że jako osoba jesteś w porządku, gdyż właśnie tak czułeś się przy ważnych dla siebie ludziach i widziałeś w swych oczach odbicie swojego uroku – pisze autorka.

Człowiek, który czuje się ważny tylko dlatego, że jest, lubi i szanuje siebie i innych, jest zdrowszy, z większym spokojem przyjmuje życiowe niepowodzenia, podejmuje się wielu nowych wyzwań, rozumie siebie i swoje emocje, potrafi także z empatią odnosić się do innych oraz budować zdrowe relacje.

Wysoka samoocena wiąże się natomiast z przekonaniem, że jest się wspaniałym, mądrym, zdolnym, ładnym, inteligentnym albo/i lepszym od innych; że na akceptację i miłość zasługuje się tylko wówczas, kiedy posiada się te i inne cechy, postępuje zgodnie z czyimiś oczekiwaniami oraz dokonuje konkretnych osiągnięć. Kiedy jednak to wszystko się nie udaje, człowiek zaczyna nerwowo szukać akceptacji u innych, traci wiarę w siebie i swoje możliwości, odczuwa brak sensu swojego działania i życia, może czuć się przygnębiony, smutny, rozzłoszczony; bezwartościowy.

Ponieważ przez dziesięciolecia uczono nas, że własna wartość wyraża się w tym, jak ocenia się siebie i w jaki sposób spełnia się czyjeś wymagania, dziś jako rodzice, często zupełnie nieświadomie i niezamierzenie, sprawiamy, że zamiast wzmacniać poczucie własnej wartości swoich dzieci, osłabiamy je. Dzieje się tak przede wszystkim wówczas, kiedy oceniamy nasze dzieci i ich zachowania, karzemy je lub nagradzamy, nie pozwalamy im swobodnie wyrażać własnych uczuć i emocji, nie rozmawiamy z nimi o tym, co czują i czego potrzebują, wyśmiewamy je, odsuwamy od siebie, kiedy nie postępują zgodnie z naszymi oczekiwaniami, zawstydzamy, porównujemy do innych. Może to prowadzić do niepokojących sytuacji, które istotnie determinują samopoczucie i zachowania dziecka.

W swojej najnowszej książce autorka pokazuje, że kiedy dziecko czuje się bezwartościowe i niepotrzebne:

• łatwo się poddaje albo w ogóle nie podejmuje wyzwań,
• wstydzi się wyrażać własne zdanie,
• nie wierzy w to, że ktoś może je lubić lub kochać,
• często wchodzi w rolę ofiary,
• pozwala innym źle się traktować, nie broni się przed naruszeniem przez kogoś swoich granic,
• idealizuje innych i deprecjonuje siebie,
• nie lubi się wyróżniać, stara się stać z boku, być niezauważalne,
• ma nieustanne poczucie, że porażka jest jedynym, co może spotkać je w życiu,
• niszczy dobre relacje i odrzuca szczęście, ponieważ uważa, że na nie nie zasługuje,
• może przejawiać agresywne zachowania,
• jest podatne na zaburzenia odżywiania, samookaleczenia, stany lękowe i depresję.

Co można zrobić, aby lepiej rozumieć dzieci i pomóc im na nowo odzyskać życiową siłę, zdrowe poczucie własnej wartości?

Poza całym szeregiem postaw i zachowań, jakie przejawiają dzieci mające niskie poczucie własnej wartości, Margot Sunderland opisuje źródło i fundament zdrowego poczucia własnej wartości oraz przedstawia bardzo konkretne narzędzia, które mogą pomóc rodzicom i ich dzieciom odzyskać zdrowie emocjonalne i radość z życia. Autorka pokazuje, jak rozmawiać z dziećmi, by pomóc im przepracować trudności oraz nauczyć je wyrażać własne emocje i potrzeby. Przedstawia także wiele konkretnych i bardzo praktycznych przykładów odpowiadania na potrzeby i postawy dzieci przejawiających autodestrukcyjne zachowania.

Dzięki życzliwemu podejściu do dziecka, relacji oraz sposobowi komunikowania się z nim Margot Sunderland przywraca naturalny entuzjazm i chęć do działania. Uczy, jak krok po kroku dostrzegać swoją wartość i odmieniać postrzeganie siebie i świata. I mimo że proces przemiany jest długotrwały i czasochłonny, ostatecznie przyczynia się do zmiany jakości życia zarówno dzieci, jak i całych rodzin.

Wszyscy wiemy o tym, że młodzi ludzie powinni wzrastać w poczuciu bezwarunkowej miłości, akceptacji i szacunku. W przestrzeni wypełnionej dobrymi wzorcami oraz serdecznym wsparciem w trudnych dla nich chwilach. Dziś możemy im to umożliwić, a jeśli brakuje nam pomysłu, w jaki sposób to zrobić, warto sięgnąć po książkę Margot Sunderland. Ja wiele sobie dzięki niej przypomniałam i na nowo uświadomiłam. Zachęcam do tego również Was. Dobro i spełnienie naszych dzieci i kolejnych pokoleń leży w naszych rękach i jest kwestią naszego wyboru.

Jestem wdzięczna autorce za to, że w tak wspaniały i otwarty sposób przypomina nam o tym, że bliska relacja z dzieckiem jest i zawsze będzie niewyczerpalnym źródłem mocy i wiary w spełnione życie. Ono wydarza się naprawdę i ma szansę zaistnieć również w naszej rodzicielskiej rzeczywistości…

Bezwarunkowo serdeczna – ja

Książkę, Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego możecie kupić tutaj.